[ Pobierz całość w formacie PDF ]
natychmiast, gdy pojawią się odpowiednie własności zmysłowe - wbrew opinii wszystkich
2009-10-20
Bez tytułu 1
Strona 12 z 49
filozofów, wbrew oczywistym faktom. Objawia się tu zatem nasz przyrodzony stan
niewiedzy jeśli chodzi o siły i oddziaływanie obiektów. W jaki sposób zaradza temu
doświadczenie? Ukazuje nam jedynie pewną ilość jednakowych (uniform) skutków
wywołanych przez określone obiekty i uczy nas, Ŝe owym obiektom przysługiwały w
danej chwili takie to a takie siły i władze. Skoro zjawia się nowy obiekt wyposaŜony w
podobne własności zmysłowe, spodziewamy się po nim podobnych sił i władz i
oczekujemy analogicznego skutku. Po ciele o takiej samej barwie i konsystencji, co
chleb, spodziewamy się, Ŝe dostarczy nam podobnego poŜywienia i strawy. Ale krok ten,
który stawia nasz umysł, wymaga niewątpliwie wyjaśnienia. Gdy ktoś powiada: We
wszystkich dotychczasowych przypadkach stwierdziłem, Ŝe takie to a takie własności
zmysłowe łączyły się z takimi to a takimi siłami ukrytymi, oraz gdy powiada: Podobne
własności zmysłowe będą się zawsze łączyły z podobnymi siłami ukrytymi, nie moŜna mu
zarzucić tautologii, a zdania te nie są pod Ŝadnym względem identyczne. Powiecie, Ŝe
jedno z tych zdań jest wnioskiem wyprowadzonym ze zdania drugiego. Musicie jednak
przyznać, Ŝe wniosek ten nie jest ani intuicyjny, ani wyprowadzony demonstratywnie;
jakiŜ więc ma charakter? Twierdzić, Ŝe opiera się na doświadczeniu, byłoby petitio
principii, albowiem wszystkie wnioski uzyskane z doświadczenia wychodzą z załoŜenia,
Ŝe przyszłość będzie podobna do przeszłości i Ŝe z podobnymi własnościami
zmysłowymi będą łączyły się podobne siły. JeŜeli zachodzi najlŜejsze podejrzenie, Ŝe
bieg przyrody moŜe ulec zmianie i Ŝe przeszłość moŜe nie być normą przyszłości -
wszelkie doświadczenie staje się nieuŜyteczne i nic zeń nie wynika. śadną więc miarą
argumenty uzyskane z doświadczenia nie zdołają dowieść, Ŝe przyszłość będzie
podobna do przeszłości, poniewaŜ one same opierają się bez wyjątku na załoŜeniu, Ŝe
podobieństwo takie istnieje. (...)
Jest rzeczą niewątpliwą, Ŝe najbardziej nieoświeceni i nierozgarnięci chłopi, ba, nawet
dzieci i nierozumne zwierzęta korzystają z doświadczenia i poznają własności
otaczających przedmiotów, obserwując wynikające z nich skutki. JeŜeli dziecko doznało
bólu dotknąwszy płomienia świecy, będzie w przyszłości starannie unikało zbliŜania ręki
do świec, spodziewając się podobnego skutku po przyczynie o podobnych własnościach
zmysłowych i podobnym wyglądzie. Jeśli na tej podstawie twierdzisz, Ŝe umysł dziecka
do takiego wniosku dochodzi za pomocą jakiegoś procesu argumentacji czy
rozumowania, to mam prawo domagać się, byś mi tę argumentację wyłuszczył; nie
znajdziesz pretekstu, Ŝeby nie uczynić zadość temu tak słusznemu Ŝądaniu. Nie moŜesz
powiedzieć, Ŝe argumentacja jest zawiła i moŜe nie uda ci się jej uchwycić, skoro
przyznajesz, Ŝe pojmuje ją prosty umysł dziecięcy. A jeŜeli chwilę się zawahasz albo teŜ,
po namyśle, przytoczysz jakąś argumentację skomplikowaną i uczoną - sam poniekąd
dasz za wygraną i przyznasz, Ŝe to, co nam kaŜe przypuszczać, iŜ przyszłość jest
podobna do przeszłości, i spodziewać się podobnych skutków po przyczynach z wyglądu
podobnych, nie jest rozumowaniem. (...)
Rozdział V
SCEPTYCZNE ROZWIĄZANIE TYCH WĄTPLIWOŚCI
Część I
Zamiłowanie do filozofii, podobnie jak zamiłowanie do religii, posiada, jak się zdaje, tę
słabą stronę, Ŝe choć słuŜyć ma poprawie naszych obyczajów i wykorzenieniu wad,
czasem przecieŜ, jeśli źle nim pokierować, podsyca w nas jedynie jakąś dominującą
skłonność i pcha umysł tym bardziej zdecydowanie ku temu, co wskutek wrodzonego
charakteru i nastawienia i tak zanadto go ciągnie. Nie ulega wątpliwości, Ŝe dąŜąc do
podniosłego spokoju ducha, który cechuje filozofa-mędrca, i usiłując znaleźć
przyjemność tylko w tym, czego nam dostarcza własny umysł, moŜemy na koniec - jak to
się przydarzyło Epiktetowi i innym stoikom - uczynić z naszej filozofii po prostu
wysubtelniony nieco system egoizmu i usprawiedliwić sobie rozumowo zarówno
2009-10-20
Bez tytułu 1
Strona 13 z 49
poniechanie wszelkiej cnoty, jak teŜ wszelkiej przyjemności społecznej natury; kiedy zaś
analizujemy uwaŜnie marność Ŝycia ludzkiego i rozmyślamy o znikomości i nietrwałości
[ Pobierz całość w formacie PDF ]