[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Gabriela Abrasowicz
148
Kultura konsumpcyjna odwołuje się przede wszystkim
do samozachowawczej koncepcji cielesności, która zachęca
jednostkÄ™ do podejmowania strategicznych decyzji w celu
walki z rozpadem i przemijaniem ciała oraz wpaja odbiorcom
przekonanie, że ciało jest wehikułem przyjemności i autoeks-
presji. Wszechobecne obrazy urody ciała, jawnie pożądanego
i pożądającego, eksponowanego i otwartego na przyjemności
podkreślają wagę wyglądu6.
Historia Pomarańczy potwierdza, że atrakcyjność fizyczna
uznawana jest wciąż za warunek konieczny, by osiągnąć szczę-
ście, dlatego też coraz bardziej popularną tendencją społeczną
jest dyscyplinowanie ciała, poddawanie go praktykom tre-
sury, tak by przybrało choćby zbliżony do upragnionego
kształt. Autorka dramatu podkreśla, iż współczesna kultura
konsumeryzmu, zdominowana przez funkcjonujÄ…cÄ… na po-
ziomie wizualnym ekonomię zmysłowości, zamiast wolności
przynosi w efekcie szereg przymusów, zniewala jednostkę,
hamuje jej spontaniczny i naturalny rozwój. U-ja-rzmianie
ciała przekłada się w tym wypadku na ujarzmianie reflek-
syjnej strefy ja .
Konstrukcja utworu, fragmentaryczna i synkretyczna, od-
zwierciedla zaburzonÄ… ekspresjÄ™ bohaterki oraz niesprawnÄ…
organizację konsolidacji jej świadomości jako zintegrowanej
całości. Artystyczna propozycja Pelević stanowi zatem śmiałe
połączenie elementów, stylów i gatunków wypowiedzi, które
są wprawdzie bardzo zróżnicowane, lecz tylko pozornie ze
sobą nie współgrają. W utworze zostały zestawione krótkie,
6
M. Featherstone, Ciało w kulturze konsumpcyjnej, tłum. I. Kurz,
[w:] Antropologia ciała. Zagadnienia i wybór tekstów, red. M. Szpakowska,
Warszawa 2008, s. 109.
Skórka pomarańczowa obietnicą wolności?
149
sparafrazowane teksty, do złudzenia przypominające typowe
dla kobiecych magazynów teksty reklamowe, psychotesty,
notatki prasowe, instruktaże oraz porady ekspertów:
bądz piękna
bÄ…dz rozsÄ…dna
bądz człowiekiem sukcesu
bÄ…dz wyluzowana
mężczyzni uwielbiają zadbane kobiety [& ]
noÅ› szpilki
wykorzystuj ciało
bÄ…dz glamour [& ]
daj mu dziecko
nie flirtuj z innymi
i najważniejsze
nigdy nie pchaj siÄ™ przed niego
to niezgodne z zasadami bon tonu7.
Przeplatają się one z fragmentami plotek z salonu piękno-
ści, małżeńskich rozmów i elektronicznej korespondencji
tudzież chwytliwymi hasłami manifestu. Autorka bazowała
na tendencyjnym, zbanalizowanym tworzywie i umiejętnie
wykorzystała jego właściwości. W rezultacie udało jej się
zdemaskować kłamliwy wizerunek współczesnej cywiliza-
cji oraz stworzyć swoistą parodię jałowej i nierzeczywistej,
charakterystycznej dla naszych czasów, komunikacji jako
wymiany konwencji i rytuałów.
Człowiek jest w dużym stopniu predysponowany do
bycia częścią kultury konsumpcyjnej, w której fizyczność
utożsamiana jest z wartością wymienną kobiety i która
7
M. Pelević, op. cit., s. 257.
Gabriela Abrasowicz
150
w bardzo istotnym stopniu organizuje rozmaite aspekty jej
życia. W świecie zdominowanym koniecznością odnoszenia
sukcesu to właśnie ciało, jego wygląd oraz kondycja, wydaje
siÄ™ podstawowym warunkiem powodzenia i szeroko rozu-
mianego awansu.
Znaczenie kobiety zostało strywializowane, sprowadzone
do sformalizowanych i odtwarzanych w nieskończoność,
a co najważniejsze nierzeczywistych wizerunków podtrzy-
mujących nowe mity. Wykorzystując język i styl zaczerpnięty
z kolorowych magazynów i poradników dla kobiet, Pelević
w dwudziestu dwóch odsłonach nakreśliła dramatyczną hi-
storię kobiecej tożsamości wyrywającej się ze szponów terroru
piękna oraz pokazała proces jej od/rodzenia się:
1. PRAGN CHC MOG. 2. PIKNA DAMA STOI SAMA. 3. DZIE-
SI KROKÓW DO IDEALNEGO ZESPOLENIA. 4. UWOLNIJ SI
OD SKÓRKI POMARACCZOWEJ. 5. ZMIEC WYGLD ZMIEC
%7Å‚YCIE. 6. CYBERCHICK VS. REAL LIFE. 7. ZATRZYMAJ GO PRZY
SOBIE NA CAÅ‚E %7Å‚YCIE. 8. KUP KSI%7Å‚K KUCHARSK POZOSTAC
MÅ‚ODA. 9. SÅ‚ODYCZE DLA NIEGO. 10. KONTRA-KONTRAIN-
DYKACJE. 11. GOTOWA NA WSZYSTKO. 12. SAMA PRZECIWKO
WSZYSTKIM. 13. 10 ZASAD UZYSKANIA DOSKONAÅ‚EGO CEL-
LULITU. 14. DOKD ZMIERZA TEN KOSMOS. 15. ZA I PRZECIW.
16. M%7Å‚CZYyNI KOCHAJ WIERNE KOBIETY. 17. CAÅ‚KIEM (NIE)
ZWYKÅ‚Y DZIEC. 18. NIGDY PRZED NIM. 19. KOBIETY PRZECIWKO
KOBIECIE. 20. MA PANI DZIEWCZYNK. 21. JEST PRZED TOB
%7Å‚YCIE. 22. MANIFEST I KONIEC8.
Autorka zwróciła tym samym uwagę na pewną prawidło-
wość rządzącą reklamami kosmetyków i produktów luksuso-
8
Ibidem, s. 288.
Skórka pomarańczowa obietnicą wolności?
151
wych. Jej obserwacje i doświadczenia potwierdzają, że cechą
symptomatyczną komunikatów skierowanych do przedsta-
wicieli społeczeństwa konsumpcyjnego jest odwoływanie się
do utrwalonego w naszej potocznej świadomości wizerunku
kobiety, a raczej jej ciała młodego i atrakcyjnego fizycznie9.
Tego rodzaju przekaz nie wiąże się wyłącznie z funkcją in-
formacyjnÄ…, ale przede wszystkim wyznacza kryteria analizy,
wartościowania i klasyfikowania ciał, kreuje pewne wzorce
i jest projekcją obietnic zbliżenia się do ideału. Wzmacnia
on także przekonanie, że ciało jest plastycznym materiałem
do obróbki, który wciąż wymaga uszlachetnienia. Za wszelką
cenę. Poddanie się imperatywowi dbania o ciało owocuje
bowiem osiągnięciem powszechnie akceptowanego wyglądu,
co jest rzekomo podstawowym warunkiem, by doświadczyć
pełni życia. Nieistotne są rzeczywiste walory polecanych
produktów, lecz zapewnienia dotyczące ostatecznego efektu
uzyskanego dzięki nim: lepszego wyglądu i samopoczucia, co
pociąga za sobą możliwość zdobycia lepszej pracy, lepszego
partnera, lepszego życia, lepszego ja .
Przekazy medialne i reklamy organizujÄ… oraz definiujÄ…
społeczeństwo. Eksploatując oddziaływanie uroku młodych
i pięknych kobiet, narzucają jednolity i mocno wygórowany
wzorzec urody, któremu przeciętny śmiertelnik, a częściej
śmiertelniczka, nie jest w stanie dorównać10. Zapewniają
również, że zdyscyplinowana nosicielka wizerunku z chwilą
9
M. Frank, Kobiece ciało w reklamie, [w:] Doświadczane, opisy-
wane, symboliczne. Ciało w dyskursach kulturowych, red. K. łeńska-Bąk,
M. Sztandara, Opole 2008, s. 410.
10
D. M. Buss, Ewolucja pożądania, tłum. B. Wojciszke i A. Nowak,
Gdańsk 2003, s. 73.
Gabriela Abrasowicz
152
zaistnienia jako wartość dla innych, odnajdzie automatycznie
wartość samej siebie. Odbiorcy reklam, w tym wypadku ko-
biety karmione pustymi obietnicami, tracÄ… poczucie rzeczy-
wistości i całkowicie polegają na tej zastępczej, iluzorycznej
kreacji. PodlegajÄ… one prawom urodyzmu definiowanego
jako budowanie standardu piękna i atrakcyjności; ciemię-
żenie stereotypami i uogólnieniami, zarówno tych, którzy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]