[ Pobierz całość w formacie PDF ]
by przybrano syna w pierwszorzędne szaty", które według świętego Ambrożego
przedstawiają okrycie mądrości", wraz z którym przychodzą wszystkie cnoty5,
według słów księgi Mądrości: I jeśli sprawiedliwość miłuje kto, prace jej wielkie
mają cnoty, bo umiarkowania i roztropności uczy, i sprawiedliwości i mocy, nad które
niema nic dla ludzi pożyteczniejszego"6. A więc pokuta przywraca wszystkie cnoty.
Wykład: Grzechy są nam odpuszczone przez pokutę
- jak wyżej powiedziano 7. Lecz odpuszczenie grzechów nie dokonywuje się bez
wlania łaski, stąd wynika, że łaska jest nam przywrócona dzięki pokucie. Otóż, z
łaski wypływają wszystkie cnoty nadprzyrodzone, podobnie jak wszystkie władze
wypływają z istoty duszy, jak wyjaśniono w Drugiej Części8. Należy więc przyjąć, że
pokuta przywraca wszystkie cnoty.
Ad 1. Pokuta przywraca cnoty w ten sam sposób, w jaki jest przyczyną powrotu łaski
- jak to wyżej powiedziano. Jest zaś przyczyną łaski jako sa-krament; jako cnota
bowiem jest ona raczej skutkiem łaski. Wynika z tego, że pokuta jako cnota jest nie
tyle przyczyną innych cnót, ale raczej jest nam dana wraz z innymi cnotami, dzięki
pokucie jako sakramentowi.
Ad 2. W sakramencie pokuty akty ludzkie zajmujÄ… miejsce materii, lecz moc formalna
tego sakramentu zależy od władzy kluczów. I dlatego władza kluczów jest właśnie
przyczyną-lecz tylko przyczyną narzędną - łaski oraz wypływających z niej cnót. Jeśli
zaÅ› chodzi o akty penitenta, to pierwszy z nich, jakim jest skrucha, stanowi ostatniÄ…
dyspozycję do otrzymania łaski, akty zaś następne wypływają z łaski i cnót.
Ad 3. Jak wyżej powiedziano9, niekiedy po pierwszym akcie pokuty, jakim jest
skrucha, pozostają jeszcze ślady grzechowe, czyli dyspozycje spowodowane
poprzednimi aktami grzechowymi, które sprawiają, że penitentowi trudno jest pełnić
uczynki cnotliwe. Jednakże, cnota miłości oraz inne cnoty wnoszą skłonność, dzięki
której penitent dzieła cnót wykonuje z przyjemnością i bez trudności, podobnie jak
69
człowiek cnotliwy jakby przypadkiem, doświadcza trudności w praktykowaniu aktów
cnoty z racji senności lub jakichś niedyspozycji fizycznych.
Artykuł 2
CZY CZAOWIEK ODZYSKUJE PO POKUCIE RÓWNY STOPIEC CNOTY? (S)
Wydaje się, że po pokucie człowiek powraca z równym stopniem cnoty:
1. Zwięty Paweł mówi w liście do Rzymian: A wiemy, że tym, którzy miłują Boga,
wszystko pomaga ku dobremu"1. Glosa św. Augustyna tu dodaje: Jest to tak dalece
prawdą, że gdyby ktoś spośród tych wybranych zboczył z prawej drogi, Bóg sprawia,
że nawet i to posłuży mu do jego postępu w dobrym". Otóż nie byłoby tak, gdyby
człowiek powstał z mniejszym stopniem cnoty.
2. Zwięty Ambroży mówi, że pokuta jest rzeczą doskonałą, bowiem przywraca
wszystkie braki do stanu doskonałości"2. Otóż nie byłoby tak, gdybyśmy nie
odzyskiwali po pokucie równego stopnia cnoty. Pokuta przywraca zatem zawsze
cnotę w równym stopniu.
3. Do słów księgi Rodzaju: I stał się wieczór i zaranek, dzień jeden"3 Glosa
mówi: Zwiatło wieczoru jest to, którego pozbawia nas upadek grzechowy, zaś światło
poranka to światło, które przyświeca naszemu powstaniu z grzechów". Otóż światło
poranka jest większe niż światło zmroku. A więc, powstając z upadku odzyskuje się
większą miłość i łaskę, niżeli się miało przedtem. Podobne znaczenie zdają się mieć
słowa św. Pawła w liście do Rzymian: Lecz gdzie obfitowało przestępstwo, łaska
więcej obfitowała" 4.
Jednakże: cnota miłości u postępujących albo doskonałych jest większa aniżeli u
początkujących. Lecz zdarza się niekiedy, że człowiek upadając traci miłość
postępujących a powstając z upadku odzyskuje miłość początkujących. A więc zawsze
człowiek powstaje z mniejszym stopniem cnoty.
Wykład: Jak to powiedziano5 akt wolnej woli, zawarty w usprawiedliwieniu
grzesznika, stanowi ostatnią dyspozycję do przyjęcia łaski. Dlatego to owo poruszenie
wolnej woli, dokonywuje się równocześnie z wlaniem łaski, jak wyjaśniono w Drugiej
Części6. W poruszeniu tym zawarty jest akt pokuty - jak wyżej powiedziano 7. Otóż
jasną jest rzeczą, że wszelkie formy, zdolne przyjąć mniej lub więcej wysoki stopień
70
aktywności, otrzymują go w stosunku odpowiednim do rozmaitych stopni dyspozycji
podmiotu - jak to w Drugiej Części omówiono 8. Wynika stąd, iż zależnie od mniej
lub więcej intensywnego aktu wolnej woli, penitent otrzymuje mniejszą lub większą
łaskę. Lecz zdarza się, że intensywność aktu pokuty bywa niekiedy proporcjonalnie
równa, niekiedy zaś wyższa lub niższa od stopnia łaski, z której grzesznik wypadł.
Wynika stąd, iż penitent, powstaje niekiedy z grzechu z łaską większą niż przedtem,
innym razem z mniejszą lub równą. To samo dotyczy cnót, które z łaski wypływają.
Ad 1. Fakt wypadnięcia z miłości Bożej przez grzech nie wszystkim miłującym Boga
służy ku dobru. Widać to u tych, którzy upadają i już się nie podnoszą lub podnoszą
się by znowu upaść, lecz tylko tym, którzy według wezwania Bożego są powołani do
świętości", czyli przeznaczonym, którzy ilekroć upadną, ostatecznie jednak się
podnoszą. Upadek ich staje się im pożyteczny nie dlatego bynajmniej, że zawsze z
większą powstają łaską, lecz że powstają z łaską trwalszą. Ta jakość trwałości nie
dotyczy łaski, gdyż im łaska jest większa, tym z natury swej jest trwalsza - lecz
człowieka, który tym mocniej trwa w stanie łaski, im jest ostrożniejszy i pokorniejszy.
Dlatego to, Glosa tamże dodaje, że upadek ich dlatego jest im pożyteczny, ponieważ
podnoszą się pokorniejsi i stają się więcej doświadczeni".
Ad 2. Pokuta posiada istotnie ze swej strony moc doskonałego naprawienia wszelkich
braków, a. nawet posunięcia do stanu doskonalszego, lecz jej skuteczność napotyka
niekiedy na przeszkody ze strony człowieka, którego zwrot ku Bogu i obrzydzenie
grzechu są mało intensywne. Dzieje się tu podobnie jak przy chrzcie, gdzie dorośli
otrzymują łaskę większą lub mniejszą, zależnie od różnicy w wewnętrznej dyspozycji.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]